خطر پیش روی محیط‌های بکر طبیعی
خطر پیش روی محیط‌های بکر طبیعی

خطر پیش روی محیط‌های بکر طبیعی، برخی از تاثیرات گردشگری غیرمسوولانه می‌­تواند برای محیط‌های بکر طبیعی به شدت بحران­‌ساز باشد و این یکی از دلایلی است که انجام ارزیابی‌­های زیست­محیطی جامع را در چنین عرصه­‌هایی ضروری و اجتناب­‌ناپذیر می‌­سازد.

خطر پیش روی محیط‌های بکر طبیعی

لاک‌پشت‌های گوش قرمز در ایران

لاک­پشت‌های گوش قرمز یا رِد اِسلایدر(Red-eared Slider)  یکی از اعضای خانواده لاک­‌پشت‌های برکه­‌ای است که این روزها به عنوان گونه‌­ای غیربومی و مهاجم بلای جان بسیاری از آبزیان بومی کشور ما شده. این گونه بومی جنوب آمریکا و شمال مکزیک است اما حضور آن در سایر مناطق از جمله تعدادی از برکه­‌ها و دریاچه‌­های کشور به واسطه معرفی و رهاسازی‌­های گسترده توسط عوامل انسانی بالاخص در زمان تعطیلات نوروزی بوده. اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (آی‌یو‌سی‌ان) لاک­‌پشت‌های گوش قرمز را در فهرست ۱۰۰ گونه فوق مهاجم جهان قرار داده است. این لاک‌­پشت‌های کوچک و ظاهراً دوست­‌داشتنی که در ایام پیش از عید نه­ تنها کودکان بلکه حتی بزرگسالان را هم تحت‌­تاثیر قرار داده و مشتاق به خریداری می‌کنند، اغلب زیاد زنده نمی­‌مانند اما آن‌هایی که به حیات خود ادامه می‌­دهند، مقاوم‌­تر هستند و به سرعت نیز رشد می‌­کنند چنانچه پس از مدتی خریداران از همه­‌جا بی‌­خبر به راحتی آن‌ها را در نزدیک‌ترین برکه­ محل سکونت خود رها می‌کنند. زنگ خطر برای محیط­زیست نیز دقیقاً از همین‌­جا زده می‌­شود. گونه‌­ای غیربومی با زادآوری بالا که از دو سالگی و در هر سال حدود دو تا سه بار تخم‌گذاری می­‌کند‌، می­تواند از بسیاری جهات برای گونه­‌های بومی خطرناک باشد.

این لاک­پشت‌ها همه‌­چیز می­‌خورند از ماهی گرفته تا قورباغه و حشرات. حتی گزارشاتی از حمله آن‌ها به اردک‌ها نیز ارائه شده که به طور مشخص تاکیدی است بر خصلت تهاجمی و خجالتی نبودن آن‌ها در مقایسه با گونه‌­های بومی بالاخص در ایران که چنین خصایصی ندارند. تحقیقات نشان می‌دهد که با توجه به زمان طولانی که از معرفی این گونه در اکثر زیستگاه‌­های جهان (اروپا ، آسیا و استرالیا) گذشته و با توجه به قدرت سازگاری بالای این گونه، متاسفانه اغلب آن‌ها توانسته‌­اند در زیستگاه‌های جدید، جمعیت‌های پایداری تشکیل دهند. این لاک­پشت‌ها بسیار جسور و بی‌­باک هستند و رقابت آن‌ها بر سر غذا اغلب منجر به شکست طرف مقابل خواهد شد. علاوه بر این‌ها لاک‌­پشت‌های گوش قرمز به واسطه حضور طولانی‌­مدت در آکواریوم‌ها می­‌توانند معرف بسیاری از پاتوژن‌ها یا عوامل بیماری‌زای ناشناخته به زیستگاه‌­های جدید باشند.

گالاپاگوس

یکی از بارزترین نمونه­‌های تاثیر گردشگری بر محیط‌های بکر را می­توان در جزایر گالاپاگوس سراغ گرفت. تحقیقات نشان داده که از زمان کشف گالاپاگوس در سال ۱۵۳۵ میلادی (۹۱۴ ه.ش.) تاکنون گونه‌­های غیربومی بسیاری وارد این جزایر شده که برخی نظیر بز، گربه و تعدادی از میوه­‌ها و سبزیجات مشخصاً عمدی بوده و برخی دیگر از جمله انواع جوندگان، حشرات و علف‌های هرز به صورت کاملاً اتفاقی به محیط وارد شده­. البته خبر خوشحال‌­کننده این است که به علت دوری گالاپاگوس از جوامع بشری کماکان ۹۵ درصد از گونه‌­های مختلف این جزایر، به صورت بومی باقی مانده­‌اند.

اکوسیستم‌هایی نظیر گالاپاگوس به دلایل متعدد از جمله ایزوله بودن در برابر عوامل خارجی اغلب بسیار آسیب­‌پذیر هستند. به همین دلیل از دهه ۱۹۹۰ میلادی (۱۳۶۹ الی ۱۳۷۹ ه.ش.) و به منظور مواجهه با خطرات ناشی از ورود گونه‌­های غیربومی، مجموعه­‌ای تحت عنوان «قرنطینه و بازرسی گالاپاگوس» تاسیس و شروع به فعالیت کرد. این مجموعه در حال حاضر جدای از بارکشتی‌­ها­ و هواپیماها، کلیه وسایل گردشگران را نیز با استفاده از پیشرفته‌­ترین تجهیزات مورد بازبینی قرار می­‌دهد تا هیچ گونه­‌ای اعم از گیاه یا جانور به صورت اتفاقی وارد این محیط بکر نشود.