خطر پیش روی محیطهای بکر طبیعی، برخی از تاثیرات گردشگری غیرمسوولانه میتواند برای محیطهای بکر طبیعی به شدت بحرانساز باشد و این یکی از دلایلی است که انجام ارزیابیهای زیستمحیطی جامع را در چنین عرصههایی ضروری و اجتنابناپذیر میسازد.
خطر پیش روی محیطهای بکر طبیعی
لاکپشتهای گوش قرمز در ایران
لاکپشتهای گوش قرمز یا رِد اِسلایدر(Red-eared Slider) یکی از اعضای خانواده لاکپشتهای برکهای است که این روزها به عنوان گونهای غیربومی و مهاجم بلای جان بسیاری از آبزیان بومی کشور ما شده. این گونه بومی جنوب آمریکا و شمال مکزیک است اما حضور آن در سایر مناطق از جمله تعدادی از برکهها و دریاچههای کشور به واسطه معرفی و رهاسازیهای گسترده توسط عوامل انسانی بالاخص در زمان تعطیلات نوروزی بوده. اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (آییوسیان) لاکپشتهای گوش قرمز را در فهرست ۱۰۰ گونه فوق مهاجم جهان قرار داده است. این لاکپشتهای کوچک و ظاهراً دوستداشتنی که در ایام پیش از عید نه تنها کودکان بلکه حتی بزرگسالان را هم تحتتاثیر قرار داده و مشتاق به خریداری میکنند، اغلب زیاد زنده نمیمانند اما آنهایی که به حیات خود ادامه میدهند، مقاومتر هستند و به سرعت نیز رشد میکنند چنانچه پس از مدتی خریداران از همهجا بیخبر به راحتی آنها را در نزدیکترین برکه محل سکونت خود رها میکنند. زنگ خطر برای محیطزیست نیز دقیقاً از همینجا زده میشود. گونهای غیربومی با زادآوری بالا که از دو سالگی و در هر سال حدود دو تا سه بار تخمگذاری میکند، میتواند از بسیاری جهات برای گونههای بومی خطرناک باشد.
این لاکپشتها همهچیز میخورند از ماهی گرفته تا قورباغه و حشرات. حتی گزارشاتی از حمله آنها به اردکها نیز ارائه شده که به طور مشخص تاکیدی است بر خصلت تهاجمی و خجالتی نبودن آنها در مقایسه با گونههای بومی بالاخص در ایران که چنین خصایصی ندارند. تحقیقات نشان میدهد که با توجه به زمان طولانی که از معرفی این گونه در اکثر زیستگاههای جهان (اروپا ، آسیا و استرالیا) گذشته و با توجه به قدرت سازگاری بالای این گونه، متاسفانه اغلب آنها توانستهاند در زیستگاههای جدید، جمعیتهای پایداری تشکیل دهند. این لاکپشتها بسیار جسور و بیباک هستند و رقابت آنها بر سر غذا اغلب منجر به شکست طرف مقابل خواهد شد. علاوه بر اینها لاکپشتهای گوش قرمز به واسطه حضور طولانیمدت در آکواریومها میتوانند معرف بسیاری از پاتوژنها یا عوامل بیماریزای ناشناخته به زیستگاههای جدید باشند.
گالاپاگوس
یکی از بارزترین نمونههای تاثیر گردشگری بر محیطهای بکر را میتوان در جزایر گالاپاگوس سراغ گرفت. تحقیقات نشان داده که از زمان کشف گالاپاگوس در سال ۱۵۳۵ میلادی (۹۱۴ ه.ش.) تاکنون گونههای غیربومی بسیاری وارد این جزایر شده که برخی نظیر بز، گربه و تعدادی از میوهها و سبزیجات مشخصاً عمدی بوده و برخی دیگر از جمله انواع جوندگان، حشرات و علفهای هرز به صورت کاملاً اتفاقی به محیط وارد شده. البته خبر خوشحالکننده این است که به علت دوری گالاپاگوس از جوامع بشری کماکان ۹۵ درصد از گونههای مختلف این جزایر، به صورت بومی باقی ماندهاند.
اکوسیستمهایی نظیر گالاپاگوس به دلایل متعدد از جمله ایزوله بودن در برابر عوامل خارجی اغلب بسیار آسیبپذیر هستند. به همین دلیل از دهه ۱۹۹۰ میلادی (۱۳۶۹ الی ۱۳۷۹ ه.ش.) و به منظور مواجهه با خطرات ناشی از ورود گونههای غیربومی، مجموعهای تحت عنوان «قرنطینه و بازرسی گالاپاگوس» تاسیس و شروع به فعالیت کرد. این مجموعه در حال حاضر جدای از بارکشتیها و هواپیماها، کلیه وسایل گردشگران را نیز با استفاده از پیشرفتهترین تجهیزات مورد بازبینی قرار میدهد تا هیچ گونهای اعم از گیاه یا جانور به صورت اتفاقی وارد این محیط بکر نشود.